Türk dillerinden belirlenmiş kimi sözcükler şunlardır:
BURCUĞAN: Güzel kokan
BURCUMAK: Güzel kokmak, bu Anadolu ağızlarında ise güzel koku yaymak anlamındadır.
BURCA: Parfüm (''ünür'' de parfüm anlamında başka bir sözdür.)
BURÇUK: Kokulu çiçek
BURUMAK: Koklamak
''BURCUYAK'' Güzel kokulu yer.
(Bu güzel sözcüğün yapısında bulunan ''yak'' eki mekan, yer bildiriyor. Bence bu ekten yararlanılmalıdır.)
Örneğin bir başka sözcükten de bu ekin işlevini görebiliriz. ''CILGAYAK'' Paten pisti demektir. Görüldüğü üzere yer bildiriyor.
Sanıyorum Türkiye Türkçesindeki ''buram buram'' deyiminin de bu anlamı ile ilintisi bulunuyor.
Yine bizdeki ''BURCU'' sözü; güzel koku, ıtır demektir.
Söz açılmışken ''burun'' ve '' koku'' ile ilgili denk geldiğim şu güzel sözleri de konu bağlamı içinde yazmak isterim.
BURUNCUK: Burun ucu
BURUNÇAK: Hızma
BURUNDAK: Burun halkası
BURUNDUK: Burun halkası
BURUNDURUK: Burun gemi
BURUNGU: Burun süsü
BURUNSAK: Anadolu'da hayvana takılan bir nesne adı.
...
BURUNMAK: Koklanmak (Güzel kokan herhangi bir çiçeği koklamak)
BURUNTU: Kökü kokulu ishal (Dikkat edilirse bu ''inti-ıntı'' ekini daha çok; olumsuz, hoş olmayan durumlarla ilgili sözlerde görüyoruz.)
BURUTKAN: Burun kıvıran
İMSİK: Kokuya duyarlı burun.
NOT: Daha önce de belirlediğim bir sözcük vardı. (İmsir) Polis köpeği anlamında. Buradan anlaşılıyor ki koku izleyen polis köpeği de bu eylemden oluşmuş)
İMSİKLEMEK: Koku almak (Yalnızca köpekler için geçerli bir eylemdir.)
İSKİNMEK: Burun çekmek
KEVEK: Sinüs (burun)
SERNEK: Burun kemiği
İSKİRMEK: Koku yaymak
İSKİMEK: Koklamak
SİRİMEK: Kötü kokuşmak
SİRİTMEK: Kötü kokutmak
YIT: Koku
YITIK: Kokulu
YITIR: Rayiha
YUPAR: Misk, güzel koku.
İYİTE: Burnu iyi koku alan iz süren tazı köpeği. Salt bu köpekler için kullanılan bir de fiil vardır. İYİRMEK köpeğin bir şeyi bulabilmesi için herhangi bir nesneyi koklaması.
ÇİRİTMEK: Kötü kokutmak.
ITIĞ: Koku
ITIR: Güzel koku
ITMAK: Kokmak
İSEN: Koku (Acaba diyorum Anadolu ağızlarında kalan is kokusu da buradan mı geliyor. )
İSENMEK: Koklamak
İSKİRMEK: Koku yaymak
İYİZ: Güzel koku
İYİZGEMEK: Güzel kokmak
İYİZGENMEK: Güzel koku saçmak
KİN: Misk kokusu
KOKUM: Koku yayılması
KOKURDAK: Nargile
KOKURUZ: Fesleğen
PUĞURMAK: Kokmak
PUĞURTMAK: Kokutmak
PUR: Koku
PURNAMAK: Koku almak
PURNATMAK: Koku yaymak
Not: PUR/BUR arasında bir ses dönüşümü yada ses olayı söz konusu olabilir. Dikkat edilirse YUPAR sözcüğü vardı.
SASI: Kötü kokulu
SASIK: Kötü koku
SASIMAK/ SASINMAK: Kötü kokmak
SASITMAK: Kötü kokutmak
HİTLEMEK: Güzel kokuyor demektir. ''burası hitliyor'' denildiğinde aslında buradan güzel koku yayılıyor denilmektedir. Sanıyorum bu HİT/YİT farklı lehçelerdeki ses değişimi olsa gerek.
Birde KANIRSAMAK var. Buda yanık, tütsü gibi kokularda kullanılan eylem. Doğal olarak Türk lehçelerinde böyledir.
Türkçe sözlerin izini ilk kaynağından izlemeli, Türkiye Türkçesine tanıtmalı, ses olaylarını gözetip dilimize uyarlamalıdır.
Büyük olasılıkla Anadolu ağızlarında da ''koku ve burun'' ile ilgili unutulmuş sözler vardır. Yada bu kavramlarla ilgili daha bir nice söz vardır.
Sanıyorum dile bir başka açıdan bakılması gerekiyor.
Zafer Çağlar
Zafer Çağlar
Editör: TE Bilisim