“Ayasofya, İstanbul’un silahlandırılması ve Hitler’den korunması için müze haline getirildi.
Bu olay o dönemin siyası̇ bir manevrası idi;
Lozan antlaşması ile İstanbul silahsız bölge ilan edilmişti ve İstanbul’da tek bir Türk askeri̇ bulundurulamıyordu. Türk silahlı gücü̈ İstanbul’da olmadığı için İstanbul tam olarak Türklerin hâkimiyetinde değildi̇.
Bu durum çok tehlikeliydi. Atatürk yeni̇ bir hamle için zamanını bekledi̇ ve nihayet 2. dünya savaşı başlamadan önce Hitler’in ve Mussolini’nin İstanbul’u geçerek Rusya’ya saldırması öngörüsünü Atatürk sezmişti (o dehanın şu öngörüsüne bakın ki 2. dünya savaşında gerçekten de Hitler Rusya’ya saldırmıştı.)
Ve Atatürk hamlesini̇ yaptı işte şimdi tam zamanı idi. Yıl 1934 idi. Tamam Lozan Antlaşması ile İstanbul Türklere ait oldu ama antlaşmaya göre Türk ordusunun İstanbul’da bulunması yasaklanmıştı.
İşte bu konu Atatürk’ün canını sıkıyordu. İstanbul Türkiye toprağıydı ama Türk ordusunun oraya girmesi̇ yasaktı ve İstanbul korunmasız bir halde idi.
Atatürk İstanbul’a Türk ordusunun girip tam egemenlik sağlamak için bir antlaşma yapmak istiyordu ki Almanya’nın Hitler tehdidini çok büyük bir fırsat görerek hamlesini̇ başlattı. Bu anlaşma ile Lozan antlaşmasına ilave madde olacaktı. Bu antlaşmanın adı Montrö̈ antlaşmasıdır.
Hitler tehdidinin sekiz yıl önceden farkında olan Atatürk İstanbul’un stratejik önemini Rusya’ya bildirdi ve Ruslar Hitler’in gelecekteki̇ tehdidine önlem almak için Atatürk’e tam destek verdi̇.
Aynı zamanda Hitler tehdidinden korkan Avrupa ülkelerinin de ikna edilmesi̇ gerekiyordu. Avrupa devletlerini̇ de bu antlaşmaya çekmek için Ortodoks dinine mensup olan ülkeleri̇ yemlemek gerekiyordu. Çünkü̈ Ayasofya Fatih sultan Mehmet’in fethinden önce bir Ortodoks kilisesi idi. Ve Atatürk büyük oyununu oynadı; Ayasofya’yı müze haline getirterek Ortodoks cemaatinin de sempatisini kazanıp Ortodoks cemaatinin de tam desteğini aldı ve Montrö antlaşmasını gerçekleştirerek büyük bir başarı sağladı. İşte o gün İstanbul Türk askerleri̇ ile doldu. Montrö̈ Antlaşması ile İstanbul tam olarak Türklerin eline geçmiştir.
Yani Ayasofya’nın müzeye döndürülmesinin kritik sebebi İstanbul’un silahlanması için Ortodokslara karşı kurulmuş̧ olan ince bir siyasi oyundur. Bu bir fetihtir, bu bir zaferdir. Bu aklın gücüdür.
Montrö̈ Antlaşması Atatürk’ün en büyük başarılarından sadece biridir.
Atatürk İstanbul’u fetheden ikinci fatihtir. İşte İstanbul fethi̇ böyle yapılır.
Hariçten gazel okuyarak İstanbul fatihi̇ olunmaz.